Op Weg 2025-19 door ds. Marco Bijdevaate
En geve U vrede
Zondag 23 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Advent begint dit jaar ook in november (!) Zo komt Kerst toch ook rap dichterbij. De tijd vliegt. Soms zou je nog wel meer tijd samen willen hebben. Soms zou je nog een keer dat mopje willen horen. Nog een keer even dat rondje willen lopen.
Op 23 november nemen we de tijd om te gedenken wie we afgelopen jaar zijn verloren. Er staat dan een mooi bloemstuk, er worden kaarsen aangestoken, en de stenen die we afgelopen jaar in de gedenkkast hebben gelegd mogen worden opgehaald. Daaromheen gebeurt natuurlijk nog veel meer. Maar het laat iets zien van de gebruiken die we hebben wanneer iemand overlijdt.
Hoe we omgaan met degenen die overlijden, zegt ook veel over wie wij zijn. Welk verhaal vertellen we als er iemand overlijdt? Hoe nemen we tijd om te leren te leven met het verlies? Wat is de waarde van begraven? Wat komt er op de steen te staan? Een Bijbeltekst?
Of welke waarde heeft een crematie? En daarbij: wat doen we met de as? Een verschil tussen een begrafenis en een crematie is dat er vaak nog een moment na de crematie is, bijvoorbeeld door de as een bijzondere plek te geven. Soms wordt het verdeeld over kleine sieraden; er zijn tatoeage-artiesten die de as kunnen mengen met de inkt en het kunnen verwerken in hun ontwerp.
Omgaan met verlies is ontzettend persoonlijk. Ik merk het ook in de uitvaarten waarin ik een rol mag spelen om te helpen goed afscheid te nemen. Elke uitvaart heeft herkenbare dingen, maar omdat we afscheid nemen van iemand die zijn eigen weg heeft gelopen op deze aarde, is ook elke uitvaart uniek. En de mensen die afscheid nemen hebben ook allemaal een eigen, unieke relatie tot de overledene. Daarom is elk afscheid anders, en is ook elk afscheid voor iedereen net even anders. Daarom heeft iedereen net een andere route nodig en komt rouw in alle fases dwars door elkaar heen.
Een voorbeeld van mijzelf is dat ik de afgelopen 4 jaar op zoek ben gegaan naar 100 vogels. Met de telelens naar verschillende vogelkijkhutten en genieten van alle prachtige gevleugelde schepsels. Toen ik 100 verschillende vogels op de foto had gezet, kwam er een klein boekje, en een kleine in memoriam aan alle keren dat ik met mijn grootvader gewandeld heb op zoek naar vogels, en zelfs een keer een Wielewaal gezien heb. (Die ontbreekt nog in de fotoverzameling).
Welk verhaal vertel ik over degene die ik mis? Hoe neem ik de tijd om te leren leven met verlies? In ieder geval door tijd te nemen. Door met elkaar een dienst voor te bereiden. Door de familie uit te nodigen om met elkaar, en met de gemeente er omheen, een steen te leggen en een kaars aan te steken. Door aan het einde van het kerkelijk jaar stil te staan bij allen die we het afgelopen jaar zijn verloren.
En in de tussentijd, en de tijd daarna is het zoeken naar eigen manieren. Misschien staat er nu ergens een mooie tafel met een foto en een kaars. Misschien neem je de tijd om structureel een bijzondere plek te bezoeken, of heb je iets heel anders in gedachte wat je doet om te gedenken wie je mist.
Bij verlies hoort een zoektocht naar troost. In de kerk denk ik dat daar gebed om nabijheid bij hoort. Dat is nabijheid van God, maar ook de lieve mensen om ons heen. In het gebed om nabijheid mag dan ook de vraag om hulp klinken. Dat is hulp om veerkrachtig te zijn, maar ook hulp voor de mensen om ons heen, dat ze woorden mogen spreken die bemoedigen, dat ze aanwezig kunnen zijn, en willen luisteren.
In de kerk, denk ik, dat daar de woorden van hoop en troost bij horen die over het graf heen gaan. Vaak wordt daar Johannes 11 bij gesproken.
Woorden van Jezus: “Ik ben de opstanding en het leven. Wie in Mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft, en ieder die leeft en in Mij gelooft zal nooit sterven.”
Samen met de zegen uit Numeri 6, klinken dan woorden voor houvast en bemoediging.
Op 23 november is het de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Daar kunnen we van alles bij voelen. Gemis, verdriet, misschien zelfs boosheid of machteloosheid.
Het is een van de momenten in de kerk om samen een stap te zetten in de tijd en ruimte die nodig is om met het verlies om te gaan.
Gedragen, getroost, aangemoedigd,
In de tussentijd, en na de tijd,
Op zoek, of vol vertrouwen,
Dat de Heer U vrede geeft.